Skip to main content

Komeetgas opgepikt door zonnestraling vormt plasmastaart

Het ontsnappende gas van een komeet creëert een soort atmosfeer rond de kern, de coma genoemd. De aantrekkingskracht van de kern is zeer zwak, zodat de thermische beweging van de gasatomen volstaat om te ontsnappen aan de zwaartekracht van de kern.

Terwijl de dichtheid van de neutrale gasatomen dichtbij de kern nog groot genoeg is om botsingen te veroorzaken, wordt het gas steeds ijler verder van de kern weg, zodat botsingen steeds zeldzamer worden. Het is alsof elk atoom een eigen baan beschrijft zonder interactie met de andere atomen.

Zonnestraling doet de komeet-plasmastaart ontstaan

Tegelijkertijd wordt het wegvloeiende neutrale gas echter ook geïoniseerd door de uv-straling van de Zon, zoals ook in de ionosfeer van de Aarde gebeurt. Deze geïoniseerde deeltjes ontmoeten dan het plasma van de zonnewind, waarbij de kometopauze ontstaat, d.i. het grensvlak tussen de zonnewind en het gasvormig materiaal afkomstig van de komeet.

De beweging van dit geïoniseerde gas wordt van dan af bepaald door het interplanetair magnetisch veld. De ionen en elektronen afkomstig van de komeet worden geleidelijk 'opgepikt' door de snelle stroming weg van de Zon van de zonnewind.

Oriëntatie van de komeet-plasmastaart

Het plasma is zo ijl dat er zich geen botsingen meer voordoen tussen de deeltjes uit de zonnewind en de deeltjes afkomstig van de komeet. De zonnewind dwingt het plasma niet door wrijving om mee te stromen, maar de twee soorten materiaal interageren ten gevolge van de aanwezigheid van het magnetisch veld.

Dit verschijnsel geeft aanleiding tot het ontstaan van de plasmastaart van de komeet, die langs de verbindingslijn Zon-komeet, naar buiten wijst. Het bestaan van een dergelijke plasmastaart deed Bierman het bestaan van de zonnewind veronderstellen.

Comet Hyakutake
Figuur 2: De komeet Hyakutake (1996 B2) gefotografeerd door Herman Mikuz, Crni Vrh Observatory, Slovenia/JPL Hyakutake site. De "valse" kleuren werden gebruikt om
de structuur van de staart duidelijk te maken.

Ontkoppelde plasmastaart

De structuur van de plasmastaart wordt duidelijk bepaald door het interplanetair magnetisch veld. Een bewijs van de rol van dit magnetische veld zijn de ontkoppelingsverschijnselen.

Wanneer de komeet doorheen de heliosferische stroomlaag gaat, veroorzaakt deze het omklappen van de magnetische veldrichting, een verandering in polariteit van de plasmastaart. De heliosferisch stroomlaag is zoiets als het magnetisch evenaarsvlak in de zonnewind; het interplanetair magnetisch veld is gericht naar de Zon toe aan de ene kant, en van de Zon weg aan de andere kant. Door het ontkoppelingsverschijnsel wordt de oorspronkelijke staart als het ware "afgesneden", terwijl er zich een nieuwe plasmastaart met een andere polariteit gaat vormen.

Figuur 2 geeft een voorbeeld daarvan; men ziet dat de oude plasmastaart loskomt van de coma (het begint in het midden van de figuur en er is geen plasmastaart tussen de coma en dat punt); de "stralenstructuur" (de rechte lijnen) onmiddellijk achter de coma is typisch voor de beginnende vorming van een nieuwe staart.

Figuur 1: De stof- en ionenstaarten van komeet Hale-Bopp. Credit: John Gleason (Celestial Images)